Neden Biyografi Okunmalı?

Biyografi Nedir?

Biyografi ya da yaşam öyküsü, bir insanın yaşamındaki olayların belirli bir sıraya göre anlatıldığı edebiyat türüdür. Kişinin kendi hayatını anlattığı yazılara otobiyografi, divan edebiyatında şairlerin yaşam hikayesini anlatan eserlere de tezkire denir.

Özellikleri Nelerdir?

• Kişiyi tüm yönleri ile tarafsız bir şekilde tanıtmak.
• Açık ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.
• Belgelere ve örneklere dayandırılarak hazırlanan biyografiler sanat ve meslek alanındaki tarihçiler için önemli kaynaklardır.
• Biyografisi yazılacak kişiler, kuşkusuz, sıradan kişiler değildir. Yaşadıkları dönemin siyasal,toplumsal etkinliklerine katılmış ya da eserleriyle,çalışma ve buluşlarıyla dönemlerini etkilemiş kişilerdir.
•  Kişinin önemi ve benzerlerinden farkı belirlenmelidir.
• Yaşam öyküsü kronolojik olarak hazırlanmalıdır.

Biyografiler roman şeklinde de yazılabilir. Bu tarz eserlere biyografik roman denir. Türk edebiyatındaki en önemli örneklerinden biri Oğuz Atay’ın Bir Bilim Adamının Romanı isimli kitabıdır.

Dünya edebiyatında Yunan yazar Plutarkhos bu türün öncüsü olarak gösterilebilir. İskender, Sezar, Marcus Antonius gibi kişilerin biyografileri yazarın bu konudaki önemli eserlerindendir. Mestrius Plutarchus (MS. 46 – 120?) Yunan tarihçi, biyografi ve deneme yazarı. Ayrıca orta dönem Platonculardandır. Plutarkhos Delfi’nin yaklaşık 35 km doğusunda bulunan Chaeronea, Boeotia Yunanistan’da iyi bir ailede dünyaya gelmiştir. Plutarkhos ciltlerce eser yazmış olduğu belirtilmektedir. Lampria Katalogu adlı bir antik katalog listesinde 227 eseri olduğu bildirilmiştir. Elimize geçen eserleri Paralel Yaşamlar ve Moralia adlı iki toplanmış eserdir.

Türk edebiyatında biyografi alanındaki ilk eserler tezkiyelerdir. İlk tezkiye örneği Ali Şîr Nevaî’nin  Mecâlisü’n-Nefâis isimi eseridir.

Biyografik Filmler

Biyografi alanında onlarca belgesel ve film de çekilmiştir. İzlenebilecek bir kaç biyografik film örneği de verelim yeri gelmişken:

• Cinderella Man
• Sıkıysa Yakala
• İçimdeki Deniz
• Ip Man
• Kelebek ve Dalgıç
• Akıl Oyunları
• Özgürlük Yolu
• Piyanist
• Can Dostum
• Schindler’in Listesi

Daha fazla örnek için buraya tıklayabilirsiniz.

Neden Biyografi

Günümüzde insanları kitap okumaktan alıkoyan onlarca şey sayılabilir. Ancak en önemlisi sanırım zaman konusu. Harıl harıl çalışan, trafikte saatler geçiren, televizyon karşısında ömür tüketen bir neslin kitap okumaya zaman bulamaması tartışılır haliyle. Ancak bir bahane olduğu konusu kesin. Ömrün kısa oluşu da sayılabilir. Bu kısa hayatta kitap okumak da sorun olabiliyor demek ki! Ayrıca kitap okumak konusunda da çok seçici davranabiliyoruz bir çok zaman. Hikaye olmasın, roman olmasın, bir şey öğretsin gibi onlarca bahaneyi bir çırpıda sıralayabiliyoruz. Tüm bu bahanelere sarılan kişilerden biriyseniz, bahanelerinizin hepsini boşa çıkarmak için biyografi konusunu öne sürebilirim. Zira biyografiler sizin zamanınızı harcamayı bırakın size zaman kazandıracaktır. Ömrünüze ömür katacaktır desek yeridir.

Başkalarının tecrübelerini yaşayarak öğrenmek kadar büyük ahmaklık yoktur.

Aynı zamanda yaşayarak öğrenecek kadar zamanınız da yoktur kesin çünkü kitap okumak konusunda bile zaman konusunda bahaneler bulabiliyoruz üstte yazdığım gibi. İster kendi mesleğinizin, isterseniz özendiğiniz mesleklerin. Ya da önder kabul ettiğiniz ve sizin için yolunuzu aydınlatan kişilerin hayatlarına dahil olmak kim istemez ki? Onlarla yan yana yürüdüğünüzü ve fikir alışverişi yaptığınızı varsayın. Hatta biraz daha ileri gidersek 50 senelik tecrübeyi 300 sayfa kitap okuyarak öğrendiğinizi düşünün. Tabii ki aynı şey değildir ancak 20-30 liraya 200-300 sayfa okuyarak o kişilerin hayatlarından damlayan özü tadabilmek mümkün.

Tecrübe üzerine saatlerce düşünülebilecek bir konu. Ve hayata atıldığınız andan itibaren sizin en büyük etiketlerinizden biri olacak. İş hayatınızdan aşk hayatınıza ya da sosyal hayatta yaptığınız davranışların şeklini şemalini etkileyecek yegane şey tecrübe. Ve bunu kazanmak için seneler vermeniz gerekecek emin olabilirsiniz. Ne kadar önemli olduğunu tecrübeli olduğunuzda tecrübesiz bir kişinin o konu hakkında konuşmalarını dinlerken ve ya okurken farkedebilirsiniz. Biyografi alanı ise kestirme yoldur. Dünya tarihine damga vurmuş binlerce kişinin, yöneticilerin, filozofların, yazarların, sporcuların vs. hayatlarına biyografi okuyarak dokunmanız mümkün.

Eğitim sisteminde müfredat içinde bir gün anlatılıp geçilecek kadar basit bir konu değil. Bir çok önemli konunun önüne geçen, sıkıştırılmış müfredatların, basit ama anlatılması gereken şeylerin arkasında kalmış önemli şeylerden biri biyografi. Küçük yaşlardan itibaren biyografi okumaya teşvik edilen bireylerin hayatlarının nasıl da değiştiğini görebiliriz. Sizlere hayal gücü, bakış açısı gibi çok kritik özellikler katabilir.

Bu noktadan hareketle sitemizde değerli yazarların biyografisine yer vermek için bu kategoriyi kullanacağız. Sizlere kısa ve öz olarak örnek kişilerin hayatlarını yazacağız. Okuyalım ve özellikle genç yaştaki bireylere önerelim. Bir film izleme vaktinde hayatlarını değiştirecek bakış açıları kazanma fırsatını kaçırmak istemeyiz sanırım.

Neşet Ertaş’ın ağzından güzel bir hayat hikayesi ile bitirelim.

Bin dokuzyüz otuzsekiz cihana

Kırtıllar köyünde geldin dediler

Babama Muharrem anama Döne

Dediysen Ata’yı bildin dediler

Dizinde sızıydı anamın derdi

Tokacı saz yaptı elime verdi

Yeni bitirmiştim üç ile dördü

Baban gibi sazcı oldun dediler

O zaman babamdan öğrendim sazı

Engin gönül ile Hakk’a niyazı

O yaşımda yaktı bir ahu gözü

Mecnun gibi çölde kaldın dediler

Zalım kader devranını dönderdi

Tuttu bizi İbikli’ye gönderdi

Babam saz çalarken bana zil verdi

Oynadım meydanda köçek dediler

Anam Döne İbikli’de ölünce

Tam beş tane öksüz yetim kalınca

Beşimiz de Perişan olunca

Babamgile burdan göçek dediler

Yürüdü göçümüz Tefleğe doğru

Bu hali görenin yanıyor bağrı

Üç aylık çoçuğun çekilmez kahrı

Bunlara bir ana bulun dediler

Yozgat’ın Kırıksoku Köyü’ne vardık

Bize ana yok mu diyerek sorduk

Adı Arzu dediler bir ana bulduk

İşte bu anadır buldun dediler

En küçük gardaşı kayıp eyledik

Onun için gizli gizli ağladık

Üstelik babamı asker eyledik

Yine öksüz yetim kaldın dediler

Zalım kader tebdilimi şaşırttı

Heybe verdi dalımıza devşirtti

Yardım etti Yerköy’üne göçürttü

Biraz da burada kalın dediler

Yerköy’den Kırıkkale’ye geldik

Babam saz çalarken biz çümbüş aldık

Kırşehir’e varınca kemanı çaldık

Aferin arkadaş çaldın dediler

Yarin aşkı ile arttı hep derdim

Babamı bir yere dünür gönderdim

Başlık çok istemişler haberin aldım

İstemiyor yarin seni dediler

Kırşehir’de yedi sene kalınca

Düğün düzgün hepsi bize gelince

Burada herkese yer daralınca

Ankara’ya gider yolun dediler

Ankara’da (sünnetçi) Veysel Usta’yı buldum

Epeyce eğleştim evinde kaldım

Yüz lirayı verip bir yatak aldım

Etti isen böyle buldun dediler

Bir ev kiraladım münasip yerde

Kaldı kavim kardaş hep Kırşehir’de

Bu aşk hançerini vurdu derinde

Çaresini bulamazsan ölün dediler

Yarin aşkı ile döndüm şaşkına

Arada içerdim yarin aşkına

Canan acımaz mı garip dostuna

Buna da içeriye alın dediler.

NEŞET ERTAŞ